-1-

КIРIСПЕ

Мәулана Халид Бағдади (қаддасаллаһу та’ала сирраһул азиз) кiтабын бастамас бұрын Имам Раббани Ахмед Фаруқи Сәрһәндинiң (рахметуллаһи алейһ) «Мәктубат» кiтабының 3-томындағы 17-хатын жазып, кiтабына абырой мен берекет беруді қалады. Имам Раббани (қуддиса сирруһ) бұл хатында былай дейдi:

Хатымды Бисмиллаһ айтып бастаймын. Бiзге барлық ниғметтердi жіберетін және ең үлкен ниғмет ретiнде мұсылман қылумен қадірлендірген, Мұхаммед алейһиссаламға үмбет болу абыройын берген Аллаһу та’алаға хамд пен шүкiрлер болсын!

Жақсылып ойланып, түсіну керек болғаны, барлық адамдарға әрбір ниғметті жіберетін жалғыз Аллаһу та’ала. Барлық нәрсені жаратқан тек қана Ол. Әр болмысты әр сәтте бар етіп ұстап тұрған да Ол. Құлдардағы үстем және жақсы сипаттар Оның мейірімі мен сыйы болып табылады. Біздің өміріміз, ақылымыз, біліміміз, күш-қуатымыз, көруіміз, есітуіміз, сөйлей алуымыз, барлығы Оған тәуелді. Санап бітіре алмайтын әр түрлі ниғметтерді, жақсылықтарды жіберетін де Ол. Адамдарды қасіреттерден, қиыншылықтардан құтқаратын, дұғаларды қабыл ететін, дерт пен бәле-жаланы кетіретін де Ол. Ризықтарды жарататын және тарататын жалғыз Ол. Оның ихсанының көптігі соншалық, күнә істегендердің де ризықтарын тоқтатпайды. Күнәларды жасыруы соншалықты көп, әмірін тыңдамаған, тыйымдарынан сақтанбаған азғын адамдарды көпшілікке масқара етпеуде, намыс пердесін жыртпауда. Кешірімі мен мейірімі соншалықты көп, жаза мен азапқа лайық болғандарды азаптауға асықпауда. Ниғметтерін, ихсандарын достарына және дұшпандарына шашуда. Ешкімнен ештеңе аяп жатқан жоқ. Бүкіл ниғметтерінің ең үстемі, ең құндысы ретінде дұрыс жолды, бақыт және құтылу жолын көрсетуде. Тура жолдан адаспау және жәннатқа кіру үшін ынталандыруда. Жәннаттағы шексіз ниғметтерге, бітпейтін, таусылмайтын ләззаттарға, өзінің разылығы мен сүйіспеншілігіне қауыша алуымыз үшін сүйікті пайғамбарына (саллаллаһу алейһи уәсәлләм) мойынсұнуымызды әмір етуде. Міне, Аллаһу та’аланың ниғметтері айдан анық. Басқалардан келген жақсылықтар да Аллаһу та’аладан келуде. Басқаларды себепші қылған, оларға жақсылық істеу қалауын берген, оларға жақсылық жасауға күш-қуатын беретін де Ол. Сондықтан, әр жақтан, әркімнен келетін ниғметтерді жіберетін де Ол. Одан басқасынан жақсылық, сый-сияпат күту аманатшыдан аманат ретінде бір нәрсе сұрауға және кедейден садақа сұрауға ұқсайды. Бұл сөздеріміздің орынды және дұрыс екендігін сауатсыздар да ғалымдар сияқты, топастар да зерек адамдар сияқты түсіне алады. Өйткені, бұл айтылғандар баршаға мәлім болған айқын, анық және ойлануды да талап етпейтін мәліметтер болып табылады.

Адамның осы ниғметтерді жіберетін Аллаһу та’алаға шамасы жеткенше шүкір етуі – адамдық міндеті. Ақыл әмір еткен міндет және борыш. Алайда, Аллаһу та’алаға жасау қажет болған бұл шүкірді орындай алу оңай іс емес. Өйткені, адамдар жоқ бола тұра кейіннен жаратылған, әлсіз, мұқтаж және айыпты. Ал Аллаһу та’ала  әрдайым бар, мәңгі бар. Айыптардан, кемшіліктерден ұзақ. Ол бүкіл үстемдіктердің иесі. Адамдар Аллаһу та’алаға ешбір тұрғыдан ұқсастығы, жақындығы жоқ. Осындай төмен құлдар сондай ұлы Аллаһтың дәргейіне жарасатындай шүкіршілікті жасай алады ма? Өйткені, көптеген нәрселер бар, адамдар оларды жақсы, құнды деп санайды, бірақ Аллаһу та’ала  бұларды жамандық деп біледі және ұнатпайды. Біздің құрмет және шүкір деп санаған нәрселеріміз жағымсыз, ұнамсыз нәрселер болуы мүмкін. Осы себептен адамдар өздерінің нұқсан ақылдары және қысқа түсініктерімен Аллаһу та’алаға шүкіршілік, құрмет бола алатын нәрселерді таба алмайды. Шүкір етуге, құрмет көрсетуге жарайтын міндеттер Аллаһу та’ала  тарапынан білдірілмегенше, мақтау болып есептелген амалдар жамандау болуы да мүмкін.

Міне, адамдардың Аллаһу та’алаға жүрекпен, тілмен, денемен жасауы, сенуі тиіс болған шүкіршілік ету міндеті Аллаһу та’ала  тарапынан білдірілген және Оның сүйікті пайғамбары (саллаллаһу алейһи уә сәлләм) тарапынан жарияланған. Аллаһу та’ала көрсеткен және әмір еткен құлдық міндеттер «Ислам діні» деп аталады. Аллаһу та’алаға шүкір ету Оның пайғамбары әкелген жолына мойынсұну арқылы іске асады. Бұл жолға мойынсұнбайтын, мұның сыртында қалған ешбір шүкіршілікті, ешбір ғибадатты Аллаһу та’ала қабыл етпейді, ұнатпайды. Себебі, адамдардың жақсы, тамаша деп санап жүрген көптеген нәрселері бар, Ислам діні оларды ұнатпаудa, жаман екендігін білдіруде.

Демек, ақылы бар болған адамдардың Аллаһу та’алаға шүкір ету үшін Мұхаммед алейһиссаламға бағынуы қажет. Оның жолы «Ислам діні» деп аталады. Мұхаммед алейһиссаламға бағынған адамға «Мұсылман» делінеді. Аллаһу та’алаға шүкір етуге, яғни Мұхаммед алейһиссаламға бағынуға «Ғибадат жасау» делінеді. Ислам білімдері екіге бөлінеді: «Діни білімдер» және «Пән білімдері». Діндегі реформашылар діни білімдерге «Схоластика», ал пән білімдеріне «Рационалдық ғылым» дейді. Діни білімдер де екіге бөлінеді:

1) Жүрекпен итиқад ету, яғни сену қажет болған білімдер. Бұл білімдерге «Усул-и дин» немесе «Иман» білімдері делінеді. Қысқаша айтқанда, «Иман» – Мұхаммед алейһиссалам білдірген алты нәрсеге сену, Ислам дінін қабылдау, күпірліктің белгісі болған сөздерді айтудан және қолданудан сақтану деген сөз. Әрбір мұсылманның күпірдің белгісі болған нәрселерді үйренуі және олардан сақтануы керек. Иманы бар болған адамға «Мұсылман» делінеді.

2) Денемен немесе жүрекпен орындалатын және сақтанатын ғибадат білімдері. Орындалуы әмір етілген білімдерге «Парыз», сақтану әмір етілген білімдерге «Харам» делінеді.  Бұлар «Фуру-и дин» немесе «Ахкам-и исламийа» (Ислам үкімдері), яки «Ислам діні» деп аталады.

[Әр адамға ең алғаш қажет болған нәрсе – «Калима-и тәухид»-ті айту және мұның мағынасына сену. Калима-и тәухид – «Лә илаһә иллаллаһ Мухаммәдун расулуллаһ». Мағынасы: «Аллаһ бар және бір. Мұхаммед алейһиссалам – Оның пайғамбары» дегенді білдіреді. Бұған сенуге «Иман келтіру» және «Мұсылман болу» делінеді. Иман келтірген адам «Мүмин» және «Мұсылман» деп аталады. Иман тұрақты болу керек. Сондықтан, күпірге себеп болатын нәрселерді жасаудан және күпірліктің белгісі болған нәрселерді қолданудан сақтану қажет.

Құран кәрім – Аллаһтың сөзі. Аллаһу та’ала Құран кәрімді Жәбірейіл алейһиссалам есімді періште арқылы Мұхаммед алейһиссаламға жіберген. Құран кәрімнің сөздері араб тілінде. Бірақ бұл сөздерді қатарға тізбектеген – Аллаһу та’ала. Құран кәрімдегі арабша сөздер Аллаһу та’ала тарапынан тізілген аяттар күйінде, әріп және сөз болып келген. Бұл әріптер мен сөздердің мағынасы  Аллаһу та’аланың кәламын (сөздерін) жеткізуде. Бұл әріптерге, сөздерге «Құран» делінеді. Аллаһтың кәламын көрсететін мағыналар да Құран. Осы Аллаһтың кәламы болған Құран махлұқ (жаратылыс) емес, Аллаһу та’аланың басқа сипаттары сияқты әзәли (бастауы жоқ) және мәңгі. Жәбірейіл алейһиссалам әр жылы бір рет келіп, сол кезге дейін түскен Құран кәрімді Ләуһ-ил махфуздағы реті бойынша оқитын, ал пайғамбарымыз артынша қайталайтын еді. Ахиретке көшетін (қайтыс болатын) жылы екі рет келіп, Құран кәрімді толығымен оқыды. Пайғамбарымыз және сахабалардың көпшілігі Құран кәрімді толығымен жаттаған еді. Пайғамбарымыз ахиретке көшкен жылы халифа Әбу Бәкір Сыддық Құран кәрімді жатқа білетіндерді жинап, жазулы күйіндегілерді алдырып, бір алқаға бүкіл Құран кәрімді жаздырды. Осылайша «Мусхаф» деп аталатын бір кітап пайда болды. Отыз үш мың сахаба бұл мусхафтың әрбір әріпінің өз орнында екеніне ауыз бірлігімен шешім шығарды.

Мұхаммед алейһиссаламның сөздеріне «Хадис шәриф» делінеді. Бұлардың арасынан мағынасы Аллаһу та’ала тарапынан, сөздері Мұхаммед алейһиссалам тарапынан айтылған хадистерге «Хадис құдси» делінеді. Хадис кітаптары көп. Олардан «Бұхари» және «Мүслим» кітаптары өте танымал.

Аллаһу та’аланың әмірлерінен сену керек болған білімдерге «Иман», орындау керек болғандарына «Парыз», сақтану керек болғандарына «Харам» делінеді. Парыздар мен харамдарға «Ахками исламийа» (Ислам үкімдері) делінеді. Исламның білімдерінен тіпті біріне де сенбеген адамға «Кәпір» делінеді.

Адамға екінші қажет болған нәрсе – жүрегін (көңілін) тазалау. Жүрек деген кезде екі нәрсе аңғарылады. Көпшілік кеудеміздегі ет бөлшегін жүрек деп атайды. Бұл жүрек жануарларда да бар. Екінші жүрек – жүрек маңында орналасқан көзге көрінбейтін жүрек. Бұл жүрекке «Көңіл» дейді. Діни кітаптарда жазылған жүрек – осы көңіл. Ислам білімдерінің орны осы көңіл. Сенетін де, сенбейтін де осы көңіл. Сенген жүрек – таза, сенбеген жүрек – лас, өлі. Жүректің таза болуына тырысу – біздің бірінші міндетіміз. Ғибадат жасау, әсіресе намаз оқу, истиғфар айту жүректі тазалайды. Харам істеу жүректі (көңілді) бұзады. Сүйікті пайғамбарымыз: «Көп истиғфар айтыңдар! Истиғфар дұғасын үздіксіз оқып жүретін адамды Аллаһу та’ала аурулардан, барлық дерттерден қорғайды.  Еш күтпеген жерінен ризықтандырады» дейтін еді. Истиғфар – «Әстағфируллаһ» деген сөз. Дұғалардың қабыл болуы үшін оқыған адамның мұсылман болуы, күнәларына тәубе етуі, мағынасын біліп және сеніп айтуы қажет. Қарайған жүрекпен жасалған дұға қабыл болмайды. Дұғаны үш реттен қайталап оқыған және бес уақыт намазын қалдырмай оқып жүрген адамның жүрегі (көңілі) де тазаланып, айта бастайды. Жүрекпен айтпай, тек ауызбен ғана оқылған дұғаның пайдасы болмайды.

Ислам діні білдірген діни мәселелер – «Әһли сүннет» ғұламаларының кітаптарында жазылған мәліметтер. Әһли сүннет ғұламалары білдірген иман және Ислам білімдері арасынан мағыналары ашық болған «насс»-тардың, яғни аяти карималар мен хадис шәрифтердің біріне сенбеген адам «Кәпір» болады. Сенбегендігін жасыратын болса, «Мұнафық» делінеді. Әрі жасырып, әрі мұсылман болып көрініп, мұсылмандарды алдауға тырысса, оған «Зындық» деп айтылады. Мағынасы ашық болмаған насстарды қате тәуил етіп (мағына шығарып), қате түсінсе, кәпір болмайды. Бірақ, Әһли сүннеттің дұрыс жолынан айрылғандықтан, тозаққа түседі. Бұл адам мағынасы ашық болған насстарға сенгені үшін мәңгі азап шекпейді, тозақтан шығарылып, жәннатқа кіргізіледі. Бұларға «Бидғатшылар» немесе «Адасқан топтар» деп айтылады. Жетпіс екі түрлі адасқан топ бар. Осылардың және кәпірлердің, мүртәдтердің жасаған ғибадаттары мен адамдарға жасаған жақсылықтарының, қызметтерінің ешқайсысы қабыл болмайды, ахиретте түкке жарамайды. Сенімі дұрыс болған мұсылмандарға «Әһли сүннет уәл жамағат» немесе «Сүннит» делінеді. Сүннилер ғибадат ету мәселесінде төрт мазһабқа бөлінген. Осы төрт мазһабтағылар бір-бірінің Әһли сүннет екендіктерін біледі және сыйласады. Төрт мазһабтың ешбірін ұстанбайтын адам Әһли сүннет болмайды. Әһли сүннет болмаған адамның да кәпір немесе бидғатшы болатындығы Имам Раббанидің хаттарында, әсіресе 1-ші томның 286-шы хатында және «Дуррул-мухтар»-дың Тахтауи хашиясының «Зәбаих» бөлімінде,кейін «Әл-бәсаир ли-мункир-ит-тәуәссули-би-әһл-ил мәкабир» кітабында дәлелдерімен жазылған. Бұл екі кітап араб тілінде. Екіншісі Үндістанда жазылған және басылған болып, 1395 (м.1975) жылы және кейіннен Стамбулда Хақиқат Кітапүйі тарапынан офсеттік баспада әр түрлі басылымдары жарық көрген.

Төрт мазһабтың бірі бойынша ғибадат жасайтындар күнә істесе немесе ғибадаттарында кемшілік жіберіп, тәубе етсе, күнәлары кешіріледі. Егер тәубе етпесе, Аллаһу та’ала  оларды қаласа кешіреді де, тозаққа кіргізбейді. Қаласа күнәлары шамасында азаптайды, бірақ сонда да азаптан құтқарады. Діндегі мәлім екені зәру (айқын) болған, яғни тіпті сауатсыздар да естіген, ашық мәліметтердің біріне болса да сенбеген адам тозақта мәңгі азапқа тартылады. Олар «Кәпір» және «Мүртәд» деп аталады.

Кәпірлер кітапты және кітапсыз болып екіге бөлінеді. Мұсылман баласы болып, кейіннен діннен шығып, кәпір болған адамға «Мүртәд» делінеді. Ибн Абидин (рахимә-һуллаһу та’ала) ширк себебімен некелесу харам болғандар туралы баяндаған жерінде былай дейді: «Мүртәд, мулхид, зындық, мәжуси, пұтқа табынушы, көне грек философтары, мұнафиқ, жетпіс екі топтағылардан шектен шығып кәпір болғандар, [брахман, буддист], батыни, ибахи және дурзи деп аталатын адамдар – кітапсыз кәпірлерге жатады». Коммунисттер мен масондар да осындай. Христиандар мен яһудилердің аспаннан түскен және кейіннен өзгертіліп бұзылған «Таурат» пен «Інжіл» кітаптарына сенетіндері кітапты кәпірлер болып саналады. Егер олар қандай да бір жаратылыста «Улухийат сипаты» бар екендігіне сенетін болса, мүшрик болады. Аллаһу та’аланың «Заттық сипаттары» мен «Субути сипаттары»-на  «Улухийат сипаттары» делінеді.

Кітапты немесе кітапсыз қандай да бір кәпір мұсылман болса, тозаққа түсуден құтылады. Ешқандай күнәсіз таза мұсылман болады. Бірақ, ол сүнни мұсылман болуы қажет.  Сүнни болу дегеніміз – Әһли сүннет ғалымдарынан бірінің (рахимә-һуллаһу таала) кітабын оқып, үйреніп, иманының, сөздерінің және істерінің бұған сай болуы деген сөз. Дүниеде бір адамның мұсылман немесе мұсылман еместігі, зәрулік болмай тұрып, оның ашық мағынада айтқан сөздерінен және әрекеттерінен аңғарылады. Бұл адамның ахиретке иманды немесе имансыз болып кететіндігі соңғы демінде белгілі болады. Үлкен күнә істеген еркек немесе әйел болған бір мұсылман шын көңілімен тәубе етсе, күнәлары міндетті түрде кешіріледі. Күнәсіз, тап-таза болады. «Тәубе»-нің не екендігі және тәубенің қалай жасалатындығы илмихал кітаптарында, мысалы түрік жіне араб тілдеріндегі «Иман және Ислам» және «Сәадати Әбәдийа» кітабтарында ұзақ жазылған.]