Сұрақ: Болашақ қайын атамның қасында намазды дұрыстап оқу немесе екіндінің сүннетін көбінесе оқымай жүргенде оның қасында оқу рия болғандықтан, күпірге жата ма? Өйткені рияның кіші ширк екені туралы хадис оқыдым. Сауда үшін қажылыққа бару рия ма?

Жауап: Ғибадаттарына рия араластырған адамның сауабы азаяды. Немесе толықтай рия болса, сауап берілмейді, бірақ кәпір де болмайды. Ғибадат жасап Аллаһу та'аладан дүниелік пайдаларын сұрау рия саналмайды. Жаңбыр дұғасына шығу осыған жатады. Истихара намазын оқу да осындай. Жалақыға имам болу және Құран курсында ұстаз болу, қиыншылықтан, аурудан және кедейліктен құтылу үшін аяти карима оқу да осындай. Бұларда әрі ғибадат, әрі жеке пайда ниеттері бар. Ғибадат ниеті мүлде болмаса, рия болады. Ғибадат ниеті көп болса, сауап беріледі. Ғибадаттарын өзгелерге көрсету оларға үйрету және ынталандыру ниетімен болса, рияға жатпайды, тіпті үлкен сауап болады.

Аллаһу та'аланың разылығы үшін намаз бастап, кейін намаз үстінде рия пайда болса, мұның зияны жоқ. Риямен жасалған парыздар сахих болады. Ғибадат борышы өтелген болады, дегенмен сауабы берілмейді. Хадис шәрифте былай делінеді:

«Ғибадатына рия араластырған адамға ахиретте: «Бар, сауабыңды сол адамнан сұра» делінеді». (Ибн Мажа)

Қажылыққа әрі сауда, әрі қажылық жасау үшін барған адамның қажылық ниеті көп болса, сауап алады. Сауда ниеті көп болса немесе екі ниеті тең болса, қажылық сауабын ала алмайды. Бірақ шарттарын орындаған болса, тек парыз борышын өтеген болады. Парызды орындамау азабынан құтылады. Көрсету үшін жасалған барлық ғибадаттың, қайырымдылықтың сауабы осындай. (Дуррул мухтар)

Сұрақ: Мешітке барғанымда маған «Машаллаһ, осы жасыңнан намаз оқып жүр екенсің, бәрекелді» дейді. Маған бұл ұнайды, бәрі мені мақтасын деп мешітке барып жүрмін. Бұл рияға жатады екен. Рия жасамау үшін мешітке бармағаным дұрыс па?

Жауап: Парыз намаздарды оқығанда рия жасау, жұртқа көрсету қаупі болса да, парыздарды мешітте оқу керек. Мешіттер намаз оқу үшін құрылған. Имам Раббани хазрет айтады: Нәпіл ғибадаттарды жасырын орындау керек. Осылайша рия жасау, жұртқа көрсету қаупі болмайды. Жамағатпен намаз оқу бұған жатпайды. Парыздарды ашық түрде орындау, баршаға көрсету керек. Өйткені парыздарда жұртқа көрсету үшін жасау ниеті болмайды. Бұларды жамағатпен оқу осы себепті дұрыс болады. (1/288)

Сұрақ: Екіндінің және құптанның сүннеттерін ерініп көбінесе оқымаймын. Бірақ достармен жиналған кезде оқуға мәжбүр боламын. Жалғыз өзім оқысам, оқымас едім. Олар айыптамасын деп оқуым рия болады. Рия болмасын деп ниет етпей иіліп, тұрып намаз оқығандай әрекеттер жасаймын. Бұл ісім дұрыс па?

Жауап: Дұрыс емес. Қалыпты түрде сүннетті оқу керек. Намазды біз Аллаһ разылығы үшін оқимыз. Достар үшін оқымаймыз. Яғни ниетіміз Аллаһтың разылығы болуы керек. Ниетіміз Аллаһ разылығы үшін болса, зияны болмайды.

Жұрт көрсін деп намаз оқу

Сұрақ: Бастығымның көзіне түсу үшін тек жұмыс орнында ғана намаз оқимын. Үйге келгенде оқымаймын. Жұмыста оқығанда шын оқымай тек иіліп, тұрып намаздың әрекетін жасаймын. Пайдасы тиіп қалар деп сахих болатындай түрде оқимын, яғни намазды бұзатын ештеңе істемей Аллаһ разылығы үшін оқимын. Бірақ бастығымның көзіне түсуді де ойлаймын. Жұмыста оқыған намаздарым босқа кете ме, әлде ширк бола ма?

Жауап: Намазды Аллаһ разылығы үшін оқығанда рия араласса, ширк болмайды, ол намаз босқа кетпейді. Мұсылман ғибадатын Аллаһ үшін орындағанда рия араласуы мүмкін. Рия араласқан ғибадатқа ширк деп айтылмайды. Ғибадатты пайда үшін орындау ширк немесе күпір емес. Мысалы қажылыққа барған адамның ниеті ақша табу, ол жақтан арзан тауар әкелу болса да, бұл ширк болмайды.

Сауда мақсатымен қажылыққа барған адамның ғибадат ниеті мүлде жоқ болса, бұл рия болады. Сауда ниетімен қатар ғибадат ниеті де болса, ғибадат ниеті көп болса, сауап беріледі. Аллаһу та'аланың разылығы үшін намаз оқи бастап, кейіннен пайда болған рияның зияны жоқ. Риямен басталған парыздар сахих болады. Ғибадат борышы өтелген болады, дегенмен сауабы болмайды. Ғибадат жасап Аллаһу та'аладан дүниелік пайда сұрау рияға жатпайды. Жаңбыр дұғасына шығу осыған мысал. Истихара намазын оқу да осындай. Жалақыға имам болу және Құран курсында ұстаз болу, қиыншылықтан, аурудан және кедейліктен құтылу үшін аяти карима оқу да осындай. Бұларда ғибадат ниеті де, жеке пайда ниеті де бар. Ғибадат ниеті мүлде болмаса, рия саналады. Ғибадат ниеті көп болса, сауап беріледі. Ғибадаттарын басқаларға көрсету оларға үйрету немесе оларды ынталандыру ниетімен болса, бұл рияға жатпайды, тіпті үлкен сауап болады. Аллаһу та'аланың разылығы үшін намаз оқып, намаздың соңына дейін үздіксіз дүниелік жұмыстарын ойлап шықса, намазы сонда да сахих болады. (Ислам Ахлақы).